سومین نشست تخصصی همایش بین‌المللی «جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام»، با محوریت: «نقش زنان در دستیابی به صلح و پیشرفت پایدار»، 16 تیرماه 1399، در تالار محتشم بنیاد ایرانشناسی به صورت مجازی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی بنیاد ایرانشناسی، این نشست تخصصی با حضور دکتر سیوِتان سِتوفسکی، رئیس دفتر منطقه ای یونسکو در تهران، دکتر محمد‌مهدی مظاهری، عضو هیئت امنای بنیاد ایرانشناسی، دکتر حجت‌ا... ایوبی، عضو شورای سیاست‌گذاری همایش و دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو-ایران،‌ دکتر زهره پوستینچی، مدیر گروه مطالعات بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی، همراه بود.
در ابتدای این نشست دکتر پوستینچی،‌ با موضوع: «زنان بحران‌های اجتماعی نوظهور و چالش‌های توسعه پایدار در ایران»، سخنرانی کرد.
وی نقش زن در دستیابی به صلح و پیشرفت پایدار را در حوزه فرآیند توسعه اجتماعی و بنیان‌های نوظهور توسعه پایدار در جامعه ایرانی عنوان و بیان کرد: هدف از توسعه اجتماعی بازاندیشی، ایجاد تغییرات ساختاری، افزایش توانمندی‌ها و قابلیت‌های افراد جامعه به ویژه قشر حاشیه‌ای که عموماً زنان هستند و تکوین و تأمین انواع نیازهای جوامع انسانی می‌باشد. توسعه اجتماعی حاصل پیشرفت در حوزه‌هایی نظیر آموزش، بهداشت، سلامت، رفاه، اشتغال، تغذیه، مسکن‌ و برابری در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و ثروت و قرار دادن فرصت مشارکت‌های برابر و انواع تصمیم‌گیری‌ها و رفع نیازهای جامعه انسانی است.
دکتر پوستینچی با اشاره به اهمیت توسعه پایدار در جوامع تأکید کرد: بحران اشتغال، ازدواج، نقش‌یابی، جایگاه‌یابی و... می‌تواند با توسعه پایدار جوامع با همکاری و مشارکت زنان راهگشا باشد. با توجه به اینکه در روند توسعه پایدار و توسعه اجتماعی و رسیدن به صلح پایدار، جوامع در حال‌گذار مثل ایران با بحران‌های زیادی مواجه هستند. نیازمند بازبینی و تغییر ساختارهای قانونی، افزایش ظرفیت بروکراسی و تأثیرگذاری برای حل مسائل مسالمت‌آمیزِ تفاوت نقش‌ها در حوزه‌های مختلف خصوصی، اداری و بروکراسی هستیم که در این راستا افزایش کیفیت زندگی به عنوان بخشی از نیازهای جامعه زنان ایرانی باید تأمین شود. همچنین مسئولیت پذیری زنان در ساختار اجتماعی در قالب نقشی مستقل و کارآمد دیده شود.
در ادامه نشست دکتر مظاهری،‌ با موضوع: «محورهای مؤثر نقش آفرینی زنان در مسیر صلح و پیشرفت پایدار»،‌ سخنرانی کرد و گفت: صلح یکی از واژه‌های مهم عصر حاضر است که متأسفانه به دلیل عملکرد بد برخی قدرت‌های بزرگ، امروزه با چالش روبروست. امروزه تحولات جامعه جهانی متناسب با منافع راهبردی بازیگران قدرتمند رقم می‌خورد و هر‌چه بیشتر به سمت جنگ پیش می‌رود؛ این در حالی است که بازیگران غیر دولتی و در بخش‌های پایین‌تر طیف‌های مختلف ملت‌ها می‌توانند نقش مهمی را در برقراری صلح و توسعه پایدار بر‌عهده گیرند لذا نقش زنان در این فرایند بسیار برجسته و اساسی است.
وی با اشاره به نقش زنان در مسیر صلح و توسعه پایدار افزود: زنان یکی از مهمترین گروه‌های هر جامعه‌ای هستند که با فروپاشی زیرساخت‌های اجتماعی و سیاسی در نتیجه‌ی جنگ و نظامی‌گری دولت‌ها زیان می‌بینند. براساس برخی نظریات علمی، از آنجا که زنان توانایی به دنیا آوردن و بزرگ کردن کودکان را دارند، صلح طلب‌تر هستند و به حفظ حیات انسانی تمایل بیشتری دارند. بنابراین با توجه به اینکه زنان می‌توانند درک عالی از مأموریت‌های ایجاد صلح داشته باشند و محیط کاری مثبتی ایجاد کنند و همچنین به عنوان یک الگوی مثبت و الهام بخش معرفی شوند لازم است تا موانع حضور آنها در تصمیم‌سازی‌های استراتژیک و فرایندهای صلح‌سازی برطرف شود.
عضو هیئت امنای بنیاد ایران‌شناسی، ورود زنان به عرصه تصمیم‌سازي، ارائه آموزش‌هاي لازم و بالا بردن آگاهی و اطلاعات در زمینه‌های مختلف صلح، توسعه و حفظ محیط زیست را از مسائل کلیدی برای کمک به تقویت نقش آفرینی زنان برشمرد و در این راستا زنان را ناقلان این آموزش‌ها به فرزندان خود دانست.
دکتر مظاهری در راستای دوری کردن از کلیشه‌های جنسیتی که بر ناتوانی و انفعال زنان تأکید دارند گفت: «تأمین منابع مالی لازم برای حضور فزاینده زنان در عرصه‌های تصمیم‌گیری سیاسی- اقتصادی»، «راه‌اندازی یک جنبش جهانی برای افزایش و حمایت از قربانیان جنگ‌ها و پایان دادن به خشونت علیه زنان در جریان آن»، «مهارت‌آموزی در زمینه عوامل جنسیتی مربوط به فرهنگ صلح و حمایت از زنان در رسانه‌ها و نیز آموزش و ارتقای آگاهی‌ها و مهارت‌های آنان به منظور ارتقاء خودباوری و بهبود فرصت‌های زندگی و شغلی» از جمله راهکارهاییست که می‌تواند وضعیت نامطلوب کنونی در زمینه استفاده از پتانسیل‌های زنان در صلح و توسعه پایدار را تغییر دهند و آینده‌ای روشن‌تر برای زنان و جهانی صلح آمیزتر و توسعه یافته‌تر را برای بشریت به ارمغان بیاورد. در این زمینه با تلاش‌های صورت گرفته از سوی سازمان ملل متحد و نهادهای تأسیس شده توسط این سازمان با هدف استقرار و حفظ صلح در سطح جهان، به تدریج دیپلماسی پیشگیرانه به عنوان رویکردی برای کنترل و ممانعت از منجر شدن درگیری‌ها به مخاصمه و جنگ مورد توجه قرار گرفت و افزایش میزان مشارکت زنان در حوزه تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در فرآیند صلح از اولویت‌های این سازمان در نظر گرفته شد.
در ادامه نشست آقای دکتر سیوِتان سِتوفسکی، از طریق گفتگوی زنده از پاریس در نشست شرکت کرده و با موضوع: «مشارکت زنان در مسیر صلح سازی و پیشرفت پایدار بر مبنای آموزش، پژوهش و فرهنگ»، سخنرانی کرد و گفت:
همانطور که قطعاً می‌دانید، یونسکو در سال 1945 و بعد از جنگ جهانی دوم به عنوان نهادی برای ایجاد صلح پایدار از طریق توسعه همبستگی فکری و اخلاقی نوع بشر تأسیس شد. به منظور توصیف مأموریت یونسکو، پایه‌گذاران این سازمان با استفاده از سبکی شاعرانه این جمله را در مقدمه اساسنامه یونسکو به رشته تصویر در آورده‌اند؛ "از آنجائیکه جنگ‌ها در اذهان انسان‌ها شروع می‌شوند، دفاع از صلح نیز باید در همانجا شکل بگیرد." این جمله هنوز در دنیای امروز صادق است، جایی که ما با افزایش قابل توجهی در عدم بردباری، کشمکش‌ها، افراط‌گرایی، بیگانه هراسی،‌ خشونت و بحران‌های پناهندگی روبرو هستیم. این پدیده‌ها دیگر جدا از هم نیستند و تعداد زیادی از کشورها را در کل جهان تحت تأثیر قرار می‌دهند. تخمین زده می‌شود که امروزه 500 میلیون نفر تحت شرایط متزلزل و یا درگیرانه زندگی می‌کنند. در جهانی مملو از وابستگی‌های درونی پیچیده،‌ در جایی که هرگونه درگیری در یک منطقه می‌تواند باعث تسری خشونت به مکان دیگری در جهان شود، درک این مسئله ضروری است که صلح موقعیتی شکننده است حتی در کشورهایی که برای مدت طولانی آن را تجربه کرده‌اند. به همین دلیل است که هرگز نباید از روند صلح غافل شد. صلح روندی ادامه‌دار و هدفی دراز مدت است که نیازمند مهندسی دائمی، مراقبت مداوم و مشارکت فعالانه کلیه افراد بشر است. این انتخابی است که باید در همه موقعیت‌ها صورت گیرد – یک تصمیم روزانه در همه جوامع کره زمین. در یونسکو ما اعتقاد داریم که صلح مفهومی فراتر از عدم وجود جنگ است. صلحی که صرفاً بر‌اساس ترتیبات سیاسی و اقتصادی دولت‌ها شکل بگیرد هرگز پایدار نخواهد بود. صلح زمانی مستمر خواهد بود که بر‌اساس همبستگی بین انسان‌ها، گفتگوهای بیشتر، تفاهم و اعتماد میان ملل مختلف برقرار شود. ما معتقدیم که تعلیم و تربیت، علوم، فرهنگ و هنر ابزار مهمی برای نزدیکی بیشتر ما به یکدیگر است. در این مسابقه، تنوع فرهنگی مانعی در برابر صلح نیست، بلکه نقطه قوتی است که باید بیشتر تقویت و تجلیل شود. امروزه نیمی از جمعیت جهان زیر 25 سال سن دارد. نود درصد جوانان جهان در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و با پدیده‌ای که ما "بحران آینده" می‌نامیم روبرو هستند– بدون داشتن شغل و مهارت‌های مربوطه. هنگامی که مردم به تحصیلات ابتدایی، بهداشت، آب و سلامت دسترسی ندارند و زمانیکه فعالیت‌های مخل پایداری محیط زیست را تهدید می‌کنند و جوامع امنیت ندارند، جهان به هیچ وجه نمی‌تواند مکانی امن برای زندگی باشد. زمانیکه بیش از یک میلیارد انسان در فقر شدید زندگی می‌کنند، زمانی که نیمی از جمعیت جهان عقب مانده هستند، جوامع نمی‌توانند پیشرفت کنند. سیاره ما امروزه با چالش‌های جهانی بی‌سابقه‌ای روبروست. سیاره ما تحت فشار است و ما در حال رسیدن به آخرین حد تحمل آن هستیم. امروزه، ما شاهد تغییرات آب و هوایی شدید، تعداد فزاینده فجایع طبیعی، فرسایش محیطی، گسترش صحراها، آلودگی، کاهش تنوع زیستی و استفاده ناپایدار از منابع آب شیرین هستیم. در این محیط، رشد جمعیت و کمبود منابع طبیعی تفاوت‌ها و نابرابری‌های اجتماعی موجود را شدت می‌بخشد. کمبود آب در سراسر جهان رو به گسترش است و این امر تحت تأثیر تغییرات آب و هوایی در حال تشدید است. تا سال 2050، از هر چهار نفر در جهان احتمالاً یک نفر از کمبودهای مزمن و یا مکرر آب شیرین رنج خواهد برد. اگر فوراً دست به کار نشویم، این امر ممکن است تبدیل به یکی از مهمترین چالش‌های انسانی در آینده نزدیک بشود. بنابراین، حفاظت و نگهداری تنوع زیستی و استفاده پایدار از منابع طبیعی جهت برقراری صلح جهانی و ثبات از اهمیت جدی برخوردار است. همه‌گیری ویروس کووید 19 نه تنها ظرفیت‌های سیستم‌های بهداشت ملی برای حفظ زندگی و سلامت انسان‌ها را به بوته آزمایش گذاشت، بلکه مفهوم جهانی ایمنی انسانی را به چالش کشید. این امر به روشنی نشان می‌دهد که تهدیدات جهانی را نمی‌توان داخل مرزهای ملی شکست داد. بلکه باید از همکاری‌های بین‌المللی و همبستگی میان ملل در این زمینه کمک گرفت.
صلح یک مفهوم تجدیدی نیست. در دنیایی با 7 میلیارد انسان و با منابع طبیعی محدود واضح است که افراد و جوامع باید یاد بگیرند تا در هماهنگی با یکدیگر زندگی کنند و مسئولانه وارد عمل شوند. آنها باید درک کنند که اعمال ما در اینجا و امروز می‌تواند پیامدهایی برای زندگی و امرار معاش مردمی در نقاط دیگر جهان و همچنین نسل‌های آینده داشته باشد. به علاوه، زنان نقش مهمی در کلیه این روندها بازی می‌کنند. متأسفانه زنان و کودکان اغلب به طرز غیر متناسبی توسط کشمکش‌ها و خشونت‌ها تأثیر می‌گیرند. به عنوان مثال باید عرض کنم که به دنبال سیاست‌های مربوط به تعطیلی‌ها که به منظور جلوگیری از گسترش ویروس کرونا اعمال شد، موارد گزارش شده خشونت‌های خانگی علیه زنان به اندازه 2% در کل جهان و در برخی مناطق تا 40% افزایش یافت. زنان نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، بنابراین واضح است که آنان نقشی حیاتی در ایجاد صلح و آشتی، گردهم‌ آوردن خانواده‌ها و خلق جوامع بهبودپذیر ایفا می‌کنند. در نقش خود به عنوان مادر و معلم، زنان می‌توانند خدمات شایان توجهی در پیشبرد فرهنگ صلح از طریق انتقال ارزش‌هایی مانند احترام، شکیبایی و عدم خشونت انجام دهند. به عنوان مدیران و کاربران اولیه منابع طبیعی در سطح خانواده، زنان نقش کلیدی در حفاظت محیط زیست به عهده دارند. با اینحال، متأسفانه زنان غالباً در روندهای تصمیم‌گیری و تدوین سیاست‌ها و برنامه‌ها نادیده گرفته می‌شوند. بنابر تعهدی که سازمان یونسکو برعهده دارد، دیدگاه آن در ارتقاء توانمندی زنان در برگیرنده تلاش‌هایی است که علل ساختاری عدم تساوی و تبعیض علیه زنان در کلیه حیطه‌های تحت توجه یونسکو را مورد بررسی قرار می‌دهد. به عنوان مثال می‌توان از حیطه‌هایی مانند تعلیم و تربیت، فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات نام برد. این بهترین راه،‌ اگر نگوییم تنها راه، برای کسب برابری موقعیت زنان و مردان به منظور توسعه توانایی حداکثری آنان جهت مشارکت و همکاری در امور جامعه است. این امر شامل تقویت فرهنگ صلح و یکپارچگی در سطوح فردی، اجتماعی، ملی و بین‌المللی است. بنابراین، من بسیار خوشوقتم که در این همایش شرکت دارم و در تفکر روی نقش‌هایی که زنان می‌توانند در پیشبرد صلح و توسعه پایدار بازی کنند مشارکت می‌کنم. در خاتمه، اجازه می‌خواهم که یکی از اعتقادات یونسکو را بیان کنم؛ "شرط پایداری این است که روند صلح از احترام به شأن تک‌تک مردان و زنان شروع شود." این احترام باید از طریق برخورداری از حقوق فردی و ارضای خواسته‌های آنان تغذیه شود. صلح عبارت است از تعهد به آینده‌ای بهتر که همین امروز براساس ارزش‌های مشترک و از طریق گفتگو، شکیبایی، احترام و درک متقابل شروع می‌شود. این همان بنیانی است که براساس آن می‌توانیم صلح مستمر را در همسایگی و شهرها بین جوامع و کشورهای مختلف ایجاد کنیم.
در پایان نشست دکتر حجت‌ا... ایوبی، با موضوع: «نقش زنان در مسیر صلح و توسعه از منظر سازمان‌های بین‌المللی»، سخنرانی کرد. وی پژوهش‌های صورت گرفته در خصوص جایگاه زنان در تمدن‌های جهانی را درخور بحث و کنکاش دقیق و عالمانه دانست و گفت: برابری حقوق زنان و مطالبه آن مسئله جهان اسلامی و جهان ایرانی نیست بلکه در جهان غرب هم بوده و همچنان هست. گفتمان حاکم بر روابط زن و مرد در جهان غرب بنابر نظر پیر بوردیو (جامعه‌شناس فرانسوی)، سلطه مردانه و حاکمیت مردان بر زنان بود. در جهان ایران باستان گفتمان حاکم، احترام به بانو و حقوق زن بود و گفتمان غالب در جهان عرب قبل از اسلام نادیده انگاشتن زن بود.
وی انقلاب بزرگ ایران را رنسانس حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی عنوان و بیان کرد: با روزگاری مواجه هستیم که شکاف بین سنت و مدرنیته به نفع جمع بین این دو در حال از بین رفتن است. زنان پس از انقلاب اسلامی حضور در جامعه را با ارزش‌ها، تدین و سنت‌های خود در تقابل و تضاد نمی‌بینند. کارنامه درخشان نظام جمهوری اسلامی ایران پس از چهل سال، بسیار درخشان است. امروز زنان در دانشگاه‌ها، شوراهای شهر، مجلس و دیگر عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حضور فعال دارند. در عرصه فرهنگ و هنر نقش زنان بسیار برجسته است و آنها سفیران فکر و فرهنگ و اندیشه کشور عزیزمان هستند.
این نشست تخصصی با طرح پرسش و پاسخ از سوی شرکت کنندگان پایان یافت.