هشتمین نشست تخصصی همایش بین‌المللی «جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام»، با محوریت: «نقش زنان در رسانه‌ها و فضای مجازی: فرصت‌ها و تهدیدها»،‌ 25 تیرماه 1399، در تالار محتشم بنیاد ایران‌شناسی به صورت مجازی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی بنیاد ایرانشناسی، این نشست تخصصی با حضور دکتر مسعود احمدی افزادی، رئیس شبکه آموزش، دکتر سونیا پوریامین، عضو هیئت علمی همایش، دکتر محمدرضا سعید آبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دکتر محمد رجایی مقدم، معاون مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد،‌ خانم دکتر سوکینه بورائوی، مدیر مرکز الکوثر، مرکز آموزش و تحقیقات زنان عرب از تونس، همراه بود.
در ابتدای نشست دکتر پوریامین، در خصوص حضور و نقش زنان در رسانه گفت: در تمامی نشست‌های تخصصی همایش بین‌المللی «جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام»، نقش زنان در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی،‌ اجتماعی، فرهنگی و علمی مورد بررسی دقیق و کارشناسی پژوهشگران قرار گرفت. حال آنکه اگر بخواهیم زنان را در تمام عرصه‌های مسئولیت‌های اجتماعی و رسیدن به صلح و پیشرفت پایدار محک بزنیم، آیا راهی جز حضور آنان در رسانه وجود خواهد داشت؟ رسانه‌های ملی و بین‌المللی خصوصاً رسانه‌ کشورهای مسلمان تا چه حد به آموزش و توانمندی زنان می‌پردازند؟ آیا راهی جز به وجود آمدن این زنجیره از طریق رسانه در دنیای امروز ارتباطات وجود دارد؟‌ اگر زنان در رسانه‌های جهان اسلام حضور فعالی دارند، چقدر با هم در ارتباط هستند و چقدر می‌توانند این زنجیره را تقویت کنند تا بتوانند مسائل و مشکلاتشان را در معرض دید قرار دهند؟ در راستای پاسخ به این شبهات در خصوص اهمیت حضور زنان در رسانه، در این نشست به نقش زنان در رسانه پرداخته خواهد شد.
در ادامه نشست دکتر سعید ‌آبادی، در خصوص موضوع: «نقش زنان در رسانه‌ها: مد یا ضرورت»، به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: حضور زن در رسانه را می‌توان از منظر «مُد»؛ به معنای کاری ویترینی و سطحی و یا «ضرورت»؛ به معنای حضور فعال در لایه‌های فکری و معرفتی رسانه و همچنین در سطح برنامه‌سازی و حوزه‌های تصمیم‌گیری بررسی کرد.
وی افزود: در خصوص حضور زنان در رسانه با چهار نگرش تدافعی، واکنشی، تطبیقی و هدفمند مواجه هستیم. در نگرش تدافعی و انکاری، حضور واقعی و معنا دار زنان در رسانه با هزار دلیل و بهانه قانونی سلب می‌شود و یا به حداقل می‌رسد. نگرش واکنشی، به معنای آن است که با بوجود آمدن یک اتفاق از حضور زنان در رسانه جلوگیری می‌شود. نگرش تطبیقی از سر اجبار و یا الزام می‌باشد،‌ بدین معنا که بر مبنای قانون سازمان‌ها ملزم به انتخاب مدیران زن می‌شوند و از روی اجبار خود را با قانون تطبیق می‌دهند. نگرش هدفمند، آغازگرانه و پیشرو است.
دکتر سعید آبادی با اشاره به مشکلات عاطفی جوامع انسانی گفت: وجود مشکلات و تحریف ناپذیری عاطفی در جوامع امروزی موجب شده تا به راحتی از کنار ناهنجاری‌ها و مصیبت‌ها گذر کنیم، لذا برای رفع این کمبود عاطفی می‌توان از زنان که منبع غنی عاطفی هستند بهره برد و چه ضرورتی بالاتر از اینکه از طریق رسانه‌ها و با حضور موثر و معنادار زنان، منابع عاطفی به جامعه تزریق شود.
وی در خصوص ضرورت حضور زنان در رسانه تصریح کرد: با توجه به اینکه جامعه جهانی امروز روند فردگرایی را به جای جمع‌گرایی پیش گرفته است، می‌توان این تمرکز بر منافع فردی به جای منافع جمعی را توسط حضور معنادار زنان در رسانه به عنوان نماد نگاه به منفعت جمعی و خانواده به تعادل رساند.
دکتر سعید آبادی در ادامه ضمن تأکید بر نیاز جامعه جهانی به رویاپردازی گفت: جامعه بدون رویا، جامعه آشفته و بی‌سرانجام است و رویا به جامعه انگیزه می‌دهد. منظور از رویا افق و امید و انگیزه مشترک است. رویاسازی و امید مشترک می‌تواند از رسانه با حضور زنان آغاز شود. هر جامعه‌ای نیازمند توسعه و پیشرفت است و این مهم بدون رویاپردازی توسط زنان امکان‌پذیر نیست.
وی با بیان اینکه جامعه امروز با پدیده‌ای به نام «یادگیری اسمزی (Osmosis)» مواجه است، از ارتباط این پدیده با ضرورت حضور زنان در رسانه گفت: روانشناسان و محققان معتقدند بیش از نیمی از یادگیری‌های ما به صورت ناخودآگاه در اثر نوعی الگوبرداری از محیط اطرافمان شکل می‌گیرد. درست مانند یک اسفنج که وقتی در یک مایع قرار گیرد، به دلیل خاصیت جذب‌کنندگی (Osmosis)، مایع را به خود می‌کشد. این نوع یادگیری هم از طریق همکارانی که در محیط کار با آنها در تعامل هستیم و هم در ارتباطات فردی و اجتماعی‌مان اتفاق می‌افتد و ظرف اسفنج یادگیری، سرنوشت انسان‌ها را می‌سازد که در این راستا رسانه‌ها هم باید اسفنج رسانه‌ای خود را عرضه کنند. هنگامی که یک رسانه و اسفنج یادگیری آن در محیطی گذاشته شود که در آن زنان با فضیلت، با ایمان، آینده‌نگر و قوی حضور داشته باشند، قطعاً‌ آن رسانه‌ متفاوت خواهد بود. جامعه متعادل و پیشرو نیازمند توزیع رضایت‌بخش «معرفت»، «قدرت» و «منزلت» است و رسانه هر سه این کارکردها را داراست. با حضور واقعی زنان در رسانه می‌توان این سه کارکرد را برای رسیدن به جامعه متعادل‌تر به صورت دقیق توزیع کرد که در راستای انجام این کار ما با سه‌گانه‌ای به نام «ساختار»، «گفتمان» و «کارگزار» روبرو هستیم، اگر این سه‌گانه با هم وجود نداشته باشند حضورشان ابتر خواهد بود. برای رقم خوردن یک اتفاق خوب، هم نیازمند ساختار و سازمان مناسب هستیم و هم نیازمند گفتمان و باور و انگیزه لازم برای انجام کار و همچنین کارگزاران و افرادی مناسبی که کار را به درستی انجام دهند.
دکتر سعید آبادی در پایان صحبت‌های خود با اشاره به سه ظرفیت مقاومت، سازگاری و تغییر‌پذیری؛ ضرورت حضور زنان در رسانه را این چنین بیان کرد: در ظرفیت مقاومت؛ حضور زنان به طور موثر و معنادار در رسانه مقطعی و ویترینی یا مد نیست بلکه آغازگرانه و هدفمند است. سازگاری حضور زنان به صورت معنادار و موثر باید در ظرف رسانه‌‌ای بومی اسلامی- ایرانی صورت گیرد و ظرفیت سازگاری باید هدفمند، آغازگرانه و عمیق باشد. همچنین ظرفیت تغییرپذیری به معنای بازیابی خود و رسانه‌ها و شناسایی جایگاه زنان در رسانه و خلق فرصت‌های جدید برای آیندگان است.
در ادامه نشست دکتر رجایی مقدم ضمن تشکر از تلاش کادر پزشکی و درمان کشور با توجه شرایط همه‌گیری ویروس کرونا، مراتب سپاس مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد را از بنیاد ایران‌شناسی برای برگزاری همایش بین‌المللی «جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام»، اعلام کرد.
وی درباره تلاش‌های سازمان ملل متحد برای توانمندسازی زنان در دستیابی به توسعه پایدار، صلح و امنیت گفت: یکی از ویژگی‌های اصلی تلاش‌های سازمان ملل متحد برای پرداختن به چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در سراسر جهان، توانمندسازی زنان است. نخستین توافق بین‌المللی برای تأیید اصل برابری بین زنان و مردان، امضای منشور سازمان ملل متحد در سال 1945 بود. از آن زمان، سازمان ملل متحد به ایجاد میراثی تاریخی از راهبرد‌ها، معیارها، برنامه‌ها و اهداف مورد توافق بین‌المللی برای پیشبرد وضعیت زنان در سراسر جهان کمک کرده است. در طول سال‌ها، سازمان ملل متحد و کارگزاری‌های آن مشارکت زنان را به عنوان شرکای برابر با مردان در دستیابی به توسعه پایدار، صلح، امنیت و احترام کامل به حقوق بشر، ارتقا داده‌ است.
دکتر رجایی مقدم افزود: امسال اجلاس پکن +25(همایش جهانی زنان) را جشن می‌گیریم. در سال 1995 چهارمین همایش جهانی زنان در پکن، زنان صدای خود را در به رسمیت شناختن حقوق زنان و دختران به گوش جهانیان رساندند. این نقشه راه تاریخی که توسط 189 دولت به امضا رسیده است، بر 12 حوزه بحرانی مهم متمرکز بود و جهانی را پیش‌بینی می‌کرد که هر زن و دختری می‌تواند انتخاب‌های خود مانند شرکت در سیاست، تحصیل کردن، درآمد داشتن و زندگی در جوامع عاری از خشونت و تبعیض را انجام دهد. همچنین زنان، از دو دهه پیش در حمایت از تصویب قطعنامه تاریخی 1325 شورای امنیت در مورد «زنان، صلح و امنیت»، مؤثر بودند که سازمان ملل متحد سهم حیاتی آنان در دستیابی به صلح را به رسمیت شناخت و خواستار شمول آنان در کلیه مراحل فرآیندهای مذاکره شد.
معاون مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد با اشاره به صحبت‌های دبیرکل سازمان ملل متحد در خصوص توانمندسازی زنان در دستیابی به توسعه و صلح در جهان تصریح کرد: "همگی مشتاقانه منتظر هستیم تا بر توانمندسازی زنان سرمایه‌گذاری شود، نه فقط با هدف خود آنان بلکه به عنوان وسیله‌ای مهم جهت پایان دادن به درگیری و ایجاد صلح و سعادت در جهان برای همه. تا زمانی که نیمی از جمعیت جهان یعنی زنان و دختران نتوانند فارغ از ترس، خشونت و ناامنی زندگی کنند، نمی‌توانیم حقیقتاً بگوییم که در دنیایی عادلانه و برابر زندگی می‌کنیم."
دکتر رجایی مقدم در خصوص حضور زنان در رسانه‌ها گفت: رسانه‌ها نقش مهمی را در تداوم و به چالش کشیدن هنجارهای اجتماعی همچون تبعیض یا خشونت علیه زنان ایفا می‌کنند. این کار نه تنها می‌تواند زنان را عینیت دهد، بلکه رهبران قدرتمند وپیشگامان زنی را به نمایش می‌گذارد که می‌توانند الگویی برای مخاطبان خود باشند. نهاد زنان سازمان ملل متحد به عنوان بخش اصلی و نسبتاً جدید سازمان ملل متحد، از نزدیک با رسانه‌ها به عنوان متحدی مهم در پیشبرد حقوق زنان همکاری می‌کند. این نهاد علاوه‌بر همکاری با رسانه‌ها برای تسهیل گزارش جامع در مورد حقوق زنان، تحقیق بر تجسم زنان در رسانه‌های خبری را به عهده گرفته است.
وی در پایان ضمن اشاره به حضور فعال زنان ایرانی در حرفه روزنامه‌ نگاری،‌ در خصوص کمک به بهبود شرایط زنان در عرصه‌های رسانه‌ای تأکید کرد: روزنامه ‌نگاران زن ایرانی باید بسیار مفتخر باشند زیرا در سال‌های اخیر فعالیت بیشتری داشته‌اند. به گفته آقای محمد سلطانی‌فر معاون سابق امور مطبوعات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: 55 درصد از روزنامه نگاران در تحریریه رسانه‌های ایرانی زن هستند. مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد از داشتن توانایی ایجاد مشارکت بسیار فعال با خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) بسیار مفتخر است. تعدادی تحولات چشمگیر در سال 2019 در زمینه زنان و رسانه‌ها در ایرنا رخ داده است. برای مثال ، خانم کتایون لامه زاده به عنوان نخستین زن در تاریخ ایرنا به عنوان مدیرکل اخبار داخلی، خانم فاطمه نوری جهانگرد به عنوان نخستین زن مدیرکل خبرهای استانی ایرنا و خانم کبری مقدر به عنوان رئیس گروه حقوقی ایرنا منصوب شده‌اند. این‌ها نشانه‌های خوبی از نقش زنان ایرانی در رسانه‌ها است. آقای آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، در پیام خود به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات سال 2019 اعلام کرد: "اینجانب از همه می‌خواهم كه از حقوق روزنامه نگاران دفاع كنند، زیرا تلاش آنان به ما كمك می‌كند تا جهانی بهتر برای همه بسازیم." البته زنان ثابت کرده‌اند که از این نظر نقش بزرگی ایفا می‌نمایند. امیدواریم که مسئولان و تصمیم‌گیرندگان کمک کنند تا زنان این مملکت که بسیار شایسته هستند بتوانند در سطوح مدیریتی در رسانه‌ها فعالیت داشته باشند.
در ادامه نشست دکتر احمدی، سخنرانی خود را با موضوع «نقش زنان در تقویت اعتماد بخشی و توسعه رسانه» با ابیاتی از مولانا آغاز کرد؛
مدتی این مثنوی تاخیر شد/ مهلتی بایست تا خون شیر شد
تا نزاید بخت تو فرزند نو/ خون نگردد شیر شیرین خوش شنو
چون ضیاء الحق حسام الدین عنان/ بازگردانید ز اوج آسمان
چون ز دریا سوی ساحل بازگشت/ چنگ شعر مثنوی دمساز گشت
شناخت رسانه به عنوان پیام‌رسان اجتماعی و نقش آفرینی اجتماعی زنان در رسانه دو موضوع بسیار مهم در جهت اعتماد سازی و توسعه رسانه‌ها می‌باشند. دنیای امروز یک دنیای پیچیده، متنوع و سراسر ارتباطات است و رسانه‌ها نیز در این دنیا بسیار متکثر هستند. امروز رسانه صرفاً به عنوان فرستنده پیام تلقی نمی‌شود. شاید در روزگاران نه چندان دور رسانه‌ها صرفاً یک پیام‌رسان بودند اما امروز در عصر تعاملی، رسانه‌ها گیرنده و تفهیم کننده پیام و همزمان یک پیام رسان هستند. در حوزه رسانه تعاملی، امروزه باید یک مبنای ۳۶۰ درجه شکل گیرد به معنای آنکه از مخاطب تا رسانه حرکتی شکل می‌گیرد که در نهایت خود مخاطب به یک رسانه تبدیل می‌شود. بنابراین ما تنها ضبط کننده، پخش کننده و استفاده کننده پیام نیستیم بلکه خود مخاطب هم یک رسانه محسوب می‌شود. به تعبیر عرفا عصر رسانه‌ای امروز را می‌توان عصر وحدت در عین کثرت و اثر کثرت در عین وحدت یاد کرد. ما از عصر ارتباطات گذشته‌ایم و به تعبیری وارد عصر انفجار اطلاعات شده‌ایم.
وی در خصوص نقش مخاطبان رسانه در تولید و انعکاس پیام عنوان کرد: جامعه رسانه‌ای در واقع جامعه‌ای است که در آن هر فردی به رسانه فعال و پویا تعبیر می‌شود. در گذشته مباحثی همچون رسانه‌های گرم، مخاطبان منفعل و مخاطبان فعال مطرح بود در حالی که امروز مخاطب کاملاً فعال است و خود یک سازمان منتقل کننده، تولید کننده و منعکس‌کننده پیام است. بنابراین ما باید این نکته را بدانیم که سلطان جامعه امروز در حوزه ارتباطات و رسانه‌ها در این شرایط سخت ایجاد فرصت و جذب مخاطب است. ما باید با ایجاد فرصت پیام خود را علی‌رغم سختی‌های یک جامعه متکثر به مخاطبانمان برسانیم و با شناخت نیاز و میل مخاطب در این میدان رقابت رسانه‌ای بهترین تدارکات را برای آن‌ها در نظر بگیریم. تمام رسانه‌های موفق دنیا اعم از مکتوب و غیرمکتوب برای جذب مخاطب به میل و نیاز آن‌ها توجه می‌کنند.
دکتر احمدی در خصوص فصل مشترک رسانه به عنوان مهم‌ترین دستگاه ارتباط جمعی با نقش اجتماعی زنان در جامعه تصریح کرد: آفرینندگی و خلاقیت کارکرد مشترک بین نقش آموزشی- تربیتی رسانه و نقش زنان در اجتماع است. مهم‌ترین کارکرد رسانه آموزش و آفرینندگی فکر (رویاپردازی) است که در این راستا حضور زنان در رسانه با توجه به ویژگی‌های بالقوه آنان در آفرینندگی و خلاقیت و رویا پردازی ضروری است. امروزه در رسانه ملی و شبکه‌های تلویزیونی به نقش زن و خانواده بیش از پیش توجه می‌شود.
مدیر شبکه آموزش با اشاره به بحران کرونا به عنوان یک واقعیت تلخ جهانی تأکید کرد: بازنمایی واقعیت تلخ کرونا در جهان، نمود فردگرایی افراطی در جوامع جهانی است. در ابتدای این بحران بسیاری از افکار عمومی در جهان، جوامع در حال توسعه را آسیب‌پذیرتر از جوامع توسعه یافته می‌پنداشتند در حالی که آمارهای جهانی گویای این واقعیت بود که جوامع توسعه یافته آسیب جدی‌تری دیده‌اند و جوامع سنت‌گرا با اتکای نقش خانواده و محوریت مرکزی این نقش یعنی زنان، آسیب کمتری دیده‌اند. رسانه‌های خانواده محور در این شرایط نقش مهمی را ایفا می‌کنند. رسانه ملی رسانه خانواده محور است و دو شبکه سلامت و آموزش به عنوان شبکه‌های تخصصی در این عرصه پر از آشوب و اضطراب با برنامه‌سازی حول محور خانواده درخشیدند.
با تعطیلی مدارس به خاطر بحران شیوع ویروس کرونا در چهارم اسفند سال 98، ناگهان جامعه با تخلیه رویا مواجه شد و پانزده میلیون دانش‌آموز دچار مشکل جدی و سردرگمی در آینده‌سازی شدند و خانواده‌ها این آشفتگی را با روح خود لمس کردند. کرونا یک معضل بوده و هست و عدم رویا پردازی و آینده‌نگری، ده‌ها معضل برای خانواده‌‌ها ایجاد کرده بود. اولین تجربه جهانی که در این زمینه در سطح ملی و بین‌المللی شکل گرفت استفاده از رسانه و قدرت خانواده برای برون رفت از بحران ناامیدی و عدم رویاپردازی و عدم نگاه به آینده یعنی راه‌اندازی مفهومی به نام مدرسه تلویزیونی در خانه با محوریت زنان و مادران بود. در ابتدای این بحران آموزش و پرورش کاملاً فرو ریخت و این تجربه نشان می‌دهد که ما در نگاه به آینده در رسانه ملی باید جدی‌تر و قوی‌تر از ظرفیت خانواده محوری زنان استفاده کنیم. در این راستا برنامه سازی برای زنان و خانواده، برنامه سازی درباره زنان و خانواده و برنامه‌سازی توسط زنان از جمله کارهای در حال انجام در رسانه ملی است. امروز زنان خلاق، فرهیخته، اندیشمند و مدیر در سطوح مختلف سازمان صدا و سیما مشغول فعالیت هستند. عصر جدید رسانه‌های امروزی، رسانه معلم در همه کارکردهای زنان اعم از دخترانگی، زنانگی و مادرانگی و نقش های اجتماعی و شخصیت‌های اجتماعی آنان است.
در ادامه نشست دکتر پوریامین با اشاره به نمایه کلیه مقالات در تارنمای اصلی همایش گفت: با توجه به صحبت‌های کارشناسان این نشست،‌ این نکته به ذهنمان متبادر می‌شود که در طول چهل ‌و دو سال بعد از انقلاب در خصوص حضور زنان در رسانه‌های ایران تا چقدر مبحث شایسته‌سالاری وجود دارد؟ از بین خبرنگاران زن که عنوان شد، چه تعدادی از آن‌ها در حوزه‌های تصمیم‌گیری نقش دارند و چند درصد آن‌ها در حال حاضر دبیر، سردبیر و یا حتی مدیر مسئول هستند؟ شاید امروز ما نیاز به برنامه‌های جدیدتری داشته باشیم تا زنان بتوانند مسئولیت‌پذیری و توانمندسازی خودشان را ارتقا دهند. با توجه به اینکه ۸۷ درصد زنان خانه‎دار هستند، زنان نیاز به آموزش در جهت تقویت اعتماد به نفس و معرفی الگوهای مناسب برای توانمندسازی در خانواده و اجتماع را دارند تا بتوانند برای خود و جامعه مفید باشند.
در ادامه نشست خانم دکتر سوکینه بورائوی از طریق ارتباط زنده تصویری از کشور تونس در نشست شرکت کرده و با اشاره به قرابت‌های فرهنگی و مذهبی بین کشور ایران و تونس گفت: سبک زندگی در ایران بسیار شبیه و نزدیک به سبک زندگی در کشور تونس، بحرین، یمن یا مراکش است که دلیل اصلی آن فرهنگ مشترک میان ما مسلمانان است.
وی در راستای فعالیت‌های مرکز الکوثر در کشور تونس افزود: مرکز الکوثر، سازمانی غیر دولتی و مستقل است که در حوزه آموزش و تحقیقات زنان عرب فعالیت دارد و با موسسات سازمان ملل متحد و دولت‌ها و جوامع مدنی همکاری می‌کند. همچنین 22 کشور عضو اتحادیه عرب در ارتباط با توانمندسازی زنان ما را حمایت می‌کنند. متأسفانه در کشورهای کمتر توسعه یافته زنان به عنوان منابع توسعه در رابطه با توسعه نیروی انسانی دیده نمی‌شوند.
مدیر مرکز الکوثر در خصوص اهمیت نقش زنان در شرایط بحران کرونا گفت: در کشور تونس زنان به لحاظ امنیت و سلامت در خط مقدم مبارزه با کووید 19 هستند و بهترین عملکرد را دارند. ما توانستیم با آگاهی بخشی به زنان از سلامت خانواده و جامعه مراقبت کنیم. اگر زنان در مقابله با کوید 19 موفق بوده‌اند پس در مقابله با هرچیز بد دیگر نیز موفق خواهند شد و آنها می‌توانند در حمایت و مشارکت برای توسعه پایدار برای کشورشان نیز موفق شوند. تمام کشورهایی که زنان آنها در رأس قدرت و موقعیت‌های خوب هستند توانمندی این را داشته‌اند تا به لحاظ مقابله با کووید 19 خوب عمل کنند.
وی ضمن اشاره به تلاش کشورهای عربی در جهت توانمندسازی زنان گفت: بیشتر کشورهای عربی و مسلمان در جهت توانمندسازی زنان اصلاحاتی را انجام داده‌اند و قوانین جدید را به نفع زنان وضع کرده‌اند. برای نمونه عربستان سعودی اولین کشوری بود که در جهان عرب، علیه خشونت خانگی مبارزه کرد. مراکش در کمتر از 10 سال گذشته یکی از بزرگترین اصلاحات را در جهت توانمندسازی زنان انجام داد. الجزایر تمام قوانین سیاسی را در جهت مشارکت زنان و حق برابر برای زنان در همه نوع انتخابات تغییر داد. در بحرین خروش جامعه مدنی را داشتیم که این کار با حمایت دولتمردان در جهت امنیت و سلامت انجام شد. حال آنکه چرا کشورهای عرب این اصلاحات را انجام داده‌اند؟ به این دلیل که آنها فهمیدند که نمی‌توانند جامعه را بدون نیمی از جمعیت آن پیش ببرند و آنها متوجه شدند که تحصیلات زنان بر روی فرزندان آنها تاثیرگذار است و این موضوع بسیار پراهمیت است.
دکتر بورائوی در پایان با ارزیابی نقش زنان در رابطه با رسانه‌ها گفت: رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نقش بسیار مهمی در بصری کردن نقش زنان درجامعه دارند. رسانه‌ها هسته تغییر ذهنیت مردم در رابطه با موقعیت زنان هستند، اما باید آموزش ببینند. خداوند درباره برابری زنان و مردان در قرآن راه نشان داده است، اما در حقیقت با زنان اینگونه رفتار نمی‌شود. ما باید به زنان آموزش دهیم، باید ابزار در اختیارشان قرار دهیم و رسانه باید این آگاهی را به زنان بدهد که در مقابل مردان نیستند و می‌توانند در کنار آنها برای توسعه جامعه خود تلاش کنند. ما روزنامه نگاران کشورهای عربی را گرد هم می‌آوریم و به آنها مهارت‌هایی را آموزش می‌دهیم. آنها باید به خودشان اعتماد داشته باشند و لازم است که بدانند چگونه باید حرف بزنند و انعطاف پذیر باشند زیرا آنگونه که من می‌توانم در تونس صحبت کنم نمی‌توانم در عربستان سعودی صحبت کنم و این موضوع بسیار مهمی است.