به همت بنیاد ایران‌شناسی و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد:
وبینار بررسی راهکارهای توسعه مطالعات و فعالیت‌های ایران‌شناسی در روسیه
در سومین روز از هفته پژوهش، وبینار بررسی راهکارهای توسعه مطالعات و فعالیت‌های ایران‌شناسی در روسیه به ابتکار معاونت اطلاع‌رسانی و امور بین‌الملل بنیاد ایران‌شناسی و با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه برگزار شد. به گزارش معاونت اطلاع‌رسانی و امور بین‌الملل بنیاد ایران‌شناسی، در این وبینار که بیست سوم آذرماه 1400 برگزار شد، دو طرف در خصوص بررسی راهکارها و هم‌افزایی در رفع کاستی‌های پیش‌رو در حوزه مطالعات و فعالیت‌های ایران‌شناسی در روسیه، به بحث و تبادل نظر پرداختند. بر این اساس در این نشست آقایان و خانم‌ها؛ دکتر میردامادی: معاون اطلاع‌رسانی و امور بین‌الملل بنیاد ایران‌شناسی، دکتر بهرام‌زاده: معاون پژوهشی بنیاد، دکتر مهنام: مشاور بین‌الملل ریاست بنیاد، دکتر ملک‌زاده: استاد ایران‌شناسی، احمدوند: رایزن فرهنگی ایران در روسیه، طهماسبی: کارشناس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و یزدانی: فعال اقتصادی در حوزه روسیه و اروپا حضور داشتند. در ابتدای این برنامه دکتر میردامادی، ضمن تبریک هفته پژوهش و خوشامد به مهمانان، از هریک از حاضران در جلسه خواست تا درباره موقعیت ایران‌شناسی در روسیه، نهادهای فعال ایران‌شناسی در روسیه، ایران‌شناسان روس و چگونگی برقراری ارتباطات بهینه و مستقیم با ایشان، به بیان دیدگاه‌ها و نقطه‌نظرات خود بپردازند. همچنین چشم‌اندازها و انتظارات متقابل که هریک از دو نهادِ بنیاد ایران‌شناسی و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و نیز دیگر نهادهای ذی‌ربط در این حوزه همچون وزارت علوم و وزارت امور خارجه می‌توانند از یکدیگر داشته باشند، بیان کنند. بنابر گفته معاون اطلاع‌رسانی بنیاد، ایران و روسیه با توجه به تاریخ روابط فرهنگی، مشترکات فرهنگی فراوانی با یکدیگر دارند و در طول دو سده اخیر مکاتب ایران‌شناسی همچون: مکتب کازان، مکتب سنت‌پترز بورگ و مکتب مسکو در این کشور شکل گرفته است و آثار تاریخی و فرهنگی فراوانی از ایران فرهنگی- در طول سالیان متمادی- به این کشور منتقل و در موزه‌های آنجا نگهداری می‌شود. این میزان از همکاری‌ها و گفتگوهای فرهنگی بیشتر به دلیل غنای فرهنگی این سرزمین است که همواره در تاریخ حیات خود دارای داد و ستدهای گوناگون با جهان بوده است. ایران‌شناسی در روسیه یکی از قلمروهای عمیق و گسترده ایران‌شناسی بوده، که برگرفته از این فرهنگ و تمدن، ره‌آوردهای گسترده‌ای از آثار و میراث ایرانی را در اثر تحقیق و مطالعه عرضه داشته است. دکتر میردامادی در ادامه به گله‌مندی ایران‌شناسان خارجی در عدم دسترسی‌شان به منابع پژوهشی تولید شده در داخل کشور اشاره کرد، که ارتباطات کم فرهنگی با ایران‌شناسان و نهادهای ایران‌شناسی در خارج از کشور و نیز کم توجهی به این مهم از سوی متولیان امر در این حوزه- طی چند دهه اخیر- به این موضوع دامن زده است. بر این اساس ایشان برای جبران این کاستی، از تهیه و تدوین فصلنامه «دستاوردهای علمی جهان ایران‌شناسی» خبر داد که، به‌صورت دیجیتال منتشر می‌شود و در اختیار پژوهشگران و ایران‌شناسان خارجی قرار می‌گیرد. در ادامه آقای احمدوند، رایزن فرهنگی ایران در روسیه، به تاریخچه 300 ساله ایران‌شناسی در روسیه اشاره کرد که از دوران پطر کبیر آغاز شده و به‌صورت رسمی و آکادمیک به آموزش زبان فارسی در این کشور از 1818 میلادی- یعنی پنج سال پس از جنگ‌های ایران و روس و عهدنامه گلستان- پرداخته شده و آموزش زبان فارسی در این کشور 204 سال سابقه دارد. بنابر گفته ایشان، سه مکتب ایران‌شناسی کازان، سنت‌پترز بورگ و مسکو هرچند هر یک دارای رویکردهای خاص خود هستند، اما ویژگی‌های مشترکی به شرح زیر دارند: - رشته‌ای درونی هستند، یعنی مقتضیات درونی خود روسیه و دولت روسیه باعث ایجاد این رشته شده است. - دسترسی وسیع به قلمرو فرهنگی ایران- چه در دوره تزارها، چه دوره اتحاد جماهیر شوروی و چه دولت روسیه طی دهه‌های اخیر- داشته‌اند. - اقوام مختلف روس، همچون تاتارها برآمده از فرهنگ ایران هستند. - به دلایل فوق‌الذکر به نسخ خطی دسترسی وافی و کافی داشته‌اند. - به اشیاء تاریخی و موزه‌ای ایران فرهنگی- چه به‌صورت انتقالی و چه به‌صورت اکتشافی- در جمهوری‌هایی همچون داغستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ...، دسترسی فراوانی داشته‌اند؛ به‌طوریکه 6000 هزار قطعه تاریخی مربوط به تمدن ایرانی در موزه هرمیتاژ و هزاران قطعه دیگر در دیگر موزه‌های کشور روسیه نگهداری می‌شود. - ایران‌شناسان روس به تحقیق و تفحص فراوان در زبان فارسی- طی دو سده گذشته از دوران ایران‌شناسی آکادمیک در روسیه- پرداخته‌اند، زبان سغدی را رمزگشایی کرده‌اند و شرح‌های فراوانی بر شاهنامه فردوسی نگاشته‌اند و بنابراین بر زبان فارسی تسلط خوبی دارند. بنابر گفته ایشان، تمام مواردی که ذکر شد، سبب‌ساز آن شده است تا به جنبه‌های مختلف ایران‌شناسی ورود کنند و در حدود 10 هزار اثر ایران‌شناسی در طول این 204 سال در روسیه شکل بگیرد، یعنی تقریباً هفته‌ای یک اثر مرتبط با ایران‌شناسی، به زبان روسی، که این نشان از اهمیت و توجه به ایران‌شناسی در روسیه دارد. آقای احمدوند در ادامه به آسیب‌شناسی رشته ایران‌شناسی در روسیه پرداخت و گفت: - در زمان تزارها و شوروی در دوران جنگ سرد، دولتمردان روس دغدغه برای شناخت ایران داشتند و ایران دارای اهمیت استراتژیک برای آنها بود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از اهمیت ایران‌شناسی در روسیه نیز کاسته شد، چرا که اولویت سیاست‌‌های خارجی‌شان پس از فروپاشی به سمت و سویی دیگر رفت، بنابراین پشتیبانی مادی و معنوی از پژوهشهای ایران‌شناسی در روسیه نیز با خلاء روبه‌رو شد. البته ایران‌شناسی در روسیه دچار کهنسالی شده و عموماً ایران‌شناسان روس بالای 60 سال سن دارند، که کماکان بیشتر به حوزه‌های قدیمی‌تر ورود پیدا می‌کنند و اشتیاق پرداختن به حوزه‌های جدید پژوهشی در این مورد را ندارند. - به دلیل مسائل زبانی، ایران‌شناسان روس ارتباطات کمی با ایران‌شناسان اروپایی داشته‌اند، در نتیجه نگاه همگرایانه‌ای در این مورد وجود ندارد. - پیوندهای مستحکم نهادی میان نهادهای متولی ایران‌شناسی در ایران با مراکز ایران‌شناسی در روسیه کم است. بر این اساس ضرورت دارد تا برای انجام امور پژوهشی و برگزاری دوره‌های مستمر ایران‌شناسی راهکارهایی اتخاذ شود. - به‌دلیل فقر ارتباطات علمی، منابع علمی و پژوهشی تولید شده در ایران، کمتر در اختیار ایران‌شناسان روس قرار می‌گیرد. - عدم تربیت ایران‌شناسان جوان و متبحر در روسیه- در سالهای اخیر- باعث شده تا، غنای پژوهشی کمی آثار این ایران‌شناسان داشته باشد و جای آثار غنی ایران‌شناسان قدیم روس را نتوانند پر کنند. - اعتبار مدارک دانشگاهی تحصیلات تکمیلی ایران در روسیه به رسمیت شناخته نمی‌شود و جهت تشویق جوانان روس به تحصیل رشته‌های ایران‌شناسی در ایران نیاز به رایزنی و عقد تفاهمنامه میان وزارت علوم ایران با وزارت علوم روسیه است. در ادامه خانم دکتر ملک‌زاده، استاد تاریخ و ایران‌شناسی، جهت گسترش روابط علمی، اثرگذاری فرهنگ ایرانی بر جهانیان و دفع ایران‌هراسی، برگزاری چنین جلساتی را هوشمندانه خواند و اتخاذ راهکارهای مناسب در این حوزه را مصدر اثرات خیر و مؤثر برای کشور بیان کرد. ایشان با بیان اینکه نهادهای متولی برنامه‌های علمی در این حوزه باید کاملاً آگاه باشند، چنین بیان کرد: پس از صرف هزینه و آموزش دانشجویان خارجی ایران‌شناسی- با توجه به اطلاعاتی که کسب می‌کنند- همچون پاشنه آشیل برای کشور نشوند و بر ضد ایران کار نکنند و پرداختن و اِشراف به این موضوع حساس کاملاً مهم است. وی ایجاد فضای باز تعامل ایران‌شناسان خارجی با نهادهای داخلی ایران‌شناسی را ضروری دانست و نگاه فراملی در اینباره را که دیگر ملل چگونه به این موضوع ورود پیدا کرده‌اند- بدون آسیب‌های احتمالی سیاسی- مورد تأکید قرار داد. ایشان در پایان چنین بیان کرد: با داشتن الگو، هدف‌گذاری‌های مشخص و ارائه زمان‌بندی مناسب و اینکه عایدی و نتیجه چه خواهد بود، ان‌شاا... اثرات نیکو در حوزه ایران‌شناسی خواهیم دید. همچین دکتر بهرام‌زاده، معاون پژوهشی بنیاد ایران‌شناسی، کیفیت نگاه به موضوع ایران‌شناسی، داشتن نقشه راه و نگاه دیپلماسی عمومی به حوزه ایران‌شناسی را از اهم مباحث برشمرد. ایشان با اشاره به تجربه شخصی اخیر خود در خارج کشور و اینکه حتی سفرای ایران در خارج از ایران به موضوع ایران‌شناسی و آموزش آن التفات و توجه ندارند، خواستار اصلاح این نگاه شد. وی در ادامه با توجه به مشترکات فراوان فرهنگی با کشورهای مشترک‌المنافع در حوزه آسیای میانه، ایجاد بنیاد دانش‌نامه‌نویسی و تألیف دانش‌نامه‌ها و مجلدات- حتی شده به‌صورت مجازی- برگزاری مناسبات علمی و فرهنگی با موضوعات خاص، تبلیغ مشرب مطالعات ایرانی تاریخ تا کنون- کاری که تاکنون نیز انجام نشده است و مقام معظم رهبری نیز در سند فرهنگ و تمدن ایرانی بر آن تأکید دارند- را ضروری و راهگشا عنوان کرد. خانم دکتر مهنام، مشاور امور بین‌الملل ریاست بنیاد نیز با بیان اینکه پژوهش و سیاستگذاری باید در کنار هم قرار گیرند، اتخاذ تصمیمات ضروری و اصلی را در جلسات هم‌اندیشی و رسیدن به یک اجماع نظر و طرح آن در هیئت امنای بنیاد ایران‌شناسی جهت تأیید و اجرا، ضروری بیان کرد. ایشان با بیان اینکه بنیاد ایران‌شناسی مهمترین متولی و تریبون امور پژوهشی در حوزه ایران‌شناسی است، به سمت و سوی مهارت‌پروری در دیگر کشورها پرداخت و افزود برگزاری کارگروه‌های علمی چند روزه ایران‌شناسی در قالب تور علمی ایران‌شناسی و اعزام دانشجو از روسیه به ایران، پس از مناسب شدن شرایط کرونا در جهان مفید و سودمند است. آقای طهماسبی، کارشناس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز با بیان اینکه این سازمان به‌عنوان نهاد تسهیل‌گر در خدمت بنیاد ایران‌شناسی است، از پیگیری تفاهمنامه وزارت علوم با روسیه، جهت تأیید مدارک دانشگاههای ایران در کشور روسیه و اعلام نتایج آن خبر داد. ایشان به برگزاری تور ایران‌شناسی با همکاری دانشگاه بابلسر برای دانشجویان روس پیش از همه‌گیری کرونا اشاره کرد و آمادگی این سازمان را جهت برگزاری المپیادهای ایران‌شناسی در تمامی کشورها با همکاری بنیاد ایران‌شناسی، اهدای بورس تحصیلی و فرصت مطالعاتی، برگزاری نمایشگاه‌های نسخ خطی و آثار تاریخی، فرهنگی و باستانی در سایر کشورها و برگزاری بزرگداشت برای ایران‌شناسان قدیمی و جوان بیان کرد. آقای آذرخش یزدانی، فعال اقتصادی در حوزه روسیه و کشورهای اروپایی نیز برپایی روابط اقتصادی خوب با پشتوانه سیاسی محکم از دو سال پیش به اینسو را زمینه‌ساز احیای روابط غنی و مستحکم فرهنگی در آینده بیان کرد. در پایان حاضران در نشست بر موارد زیر تأکید کردند تا در هیئت امنای بنیاد ایران‌شناسی مطرح و چاره‌جویی شود: - تهیه سند و نقشه راه کاربردی، و اینکه چه نهادهایی می‌توانند به این نقشه و سند کمک کنند. - تصویر ایران در کتابهای درسی روسیه منفی نیست، اما همه‌جانبه نیز نیست و کودکان روسی ایران را با عنوان کلی سرزمین پرسیا می‌شناسند. بر این اساس ضروری است تا کمیته مشترکی میان ایران و روسیه شکل بگیرد و تصویر هر دو کشور در کتابهای درسی روزآمد شود. - ارائه راهکارهایی جهت آشنا کردن ایران‌شناسان با فضای جدید ایران، همچون: آشنایی با سینمای معاصر ایران، جریان‌شناسی شعر معاصر ایران و... . - با توجه به هزینه‌های بالای اعزام دانشجو به ایران، اعزام‌های 15 روزه تا یکماهه استادان ایران‌شناسی، جهت معرفی ایران در شاخه‌های گوناگون با کمک بنیاد ایران‌شناسی صورت پذیرد. - جایزه بزرگ فردوسی احیا شود. - از پراکنده‌کاری در حوزه مطالعات ایران‌شناسی در سراسر ایران دوری شود، چرا که هیچکدام سویه و هدف متمرکزی ندارند و انسجام مطالعات ایران‌شناسی با محوریت بنیاد ایران‌شناسی شکل گیرد.
