برگزاری نشست اعضای شورای سیاستگذاری و کمیته علمی همایش
«جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام»
اعضای شورای سیاستگذاری و کمیته علمی همایش «جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام»، صبح روز شنبه سیزدهم مهرماه 1398، به ریاست حضرت آیت‌ا... سیدمحمد خامنه‌ای، تشکیل جلسه دادند. به گزارش روابط عمومی بنیاد ایرانشناسی، در این جلسه اعضای شورای سیاستگذاری همایش «جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام»، درباره اهداف و محورهای اصلی همایش به تبادل نظر پرداختند و پیشنهاداتی را ارائه دادند.
بر این اساس در ابتدای جلسه، حضرت آیت‌ا... سیدمحمد خامنه‌ای، رئیس بنیاد ایرانشناسی، در سخنانی به ارائه نظرات و پیشنهادات خویش درخصوص اهمیت پرداختن به موضوع «جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام» شدند. مشروح سخنان معظمُ‌له بدین شرح میباشد:
«از حضور جمع حاضر تشکر میکنم، ما سابقه طولانی با بعضی از حضرات داریم و با همه به یک معنا آشنا هستیم. انشاءا... به مبارکی باشد. کسانیکه هر یک به تنهایی میتوانند علمدار یک حرکت و نهضت مفید و مؤثر باشند، وقتی جمع میشوند، مسلم است که کارایی همچون جمعی خیلی زیاد خواهد شد. برای رضای خدا و برای انجام در این بخشی که ما شروع کردیم- یعنی مسئله زن- وظایف مقداری مانده یا به هر حال مانده است.
محور اصلی زن است و در این حوزه بخشی که به بنیاد ایرانشناسی مربوط میشود، قاعدتاً باید ربطی به تاریخ تمدن و فرهنگ عمیق ایرانی و اسلامی پیدا کند. اما محور اصلی و پایگاه اصلی برای حرکت، موضوع شناخت زن هست؛ آنگونه که خداوند میخواهد و معرفی کرده و اسلام فرهنگ درستی است که ما باید پیرو آن باشیم.
در مرتبه نخست، بنیاد ایرانشناسی مکلف در معرفی ایرانی واقعی، تاریخی، باستانی، حتی تا عمق ماقبل تاریخِ آن، است. از طرفی دورانهای نزدیک به خودمان و پس از اسلام، بویژه پس از انقلاب اسلامی نیز مهم میباشند.
دوران جدیدی شروع شده، نه در کشود ما بلکه در جهان. یک حقیقتی بنام سنت الهی یا به تعبیر معروف جهانی «فلسفه تاریخ» شروع شده است. تاریخ، تحولاتی فیزیکی و طبیعی از پیش نوشته شده‌ای دارد و حال این تحولات را دارد طی میکند و ما بعبارتی به آن «مقدرات الهی» میگوئیم و گاهی «سنت الهی» و گاهی صفحات تاریخ «جبر تاریخ» نامیده میشود.
«جبر تاریخ» و فضل اللهی این انقلاب را بوجود آورد. ملتی رشید بپا خواسته و پایه یک جهان جدید را گذاشتند. خوشبختانه میبینید که در سیر سیاسی و چیزهای فروع آنهم پیشرفتهایی وجود داشته و مهمتر از آن در افکار عمومی عالم، در عمق درون و فطرت انسانها این انقلاب اثرگذار بوده است.
انشاءا... امیدواریم که دنیا روی بهتری پیدا کند. ما در معرفی ایرانشناسی پس از انقلاب یک مقداری مسامهه داشته‌ایم. یکی از ابعادش اینست که ما نظریه اسلام را درباره زن آنگونه که هست، بیان نکرده‌ایم.
باید کاری در سطح ملی و بین المللی انجام شود. دنیا باید این صدا را هم بشنود، که بسیار اثر از نظم و سعادت در خانواده گرفته تا جامعه و جامعه جهانی. من اعتقادم این است اگر زن درست معرفی بشود و درست شناخته شود، نه فقط جوامع بلکه جوامع جهانی درست خواهند شد. اسلام هم در این راه آموزشهایی داده، خوب است ما بیاییم و این نظریه‌ها را بگوئیم؛ اما بعنوان ایرانشناسی یک محدودیتهایی داریم. ما باید اینها را از نظر تاریخی و جغرافیای تاریخی و ابعاد فرهنگی و تمدن‌سازی و تمدن‌رسانی و نشر فرهنگ صحیح و اخلاق در جهان معرفی کنیم.
خوشبختانه در این زمینه هم ما داریم، از دوران عیلامیها و غیره اینها که زن را جور دیگری نشان میدهد. حتی من گاهی میگویم که شما مثلاً تندیس زن را که مربوط به دوره عیلامیها در پنج شش هزار سال قبل است، ببینید. یک زن نجیبه‌ای است با یک لباس مناسبی که تا انتهای بدنش این لباس هست، یعنی یک زن پوشیده است. پیداست که یک فرهنگ انسانی و تربیت شده در این زمان حاکم بوده است. بله چنین زنی احترام و شأن اجتماعیش را هم داشته و صاحب مقامات میتوانسته باشد. ما اقداممان اقدامی در چهارچوب ایرانشناسی خواهد بود و وظایفمان بلحاظ نشر تاریخ و فرهنگ و سوابق گذشته و وضع امروزمان باید باشد و بیان شود.
در کارهای خودمان هم ما دورهها را به قبل از اسلام، پس از اسلام و دوره پس از انقلاب اسلامی تقسیم کرده‌ایم. در هر سه بخش میشود بر روی موضوع کار شود. بخصوص در بخش پس از انقلاب اسلامی خیلی مباحث بیان نشده و عمده حملات غربیها هم روی همین است که میخواهند نشان دهند که انقلاب اسلامی نه فقط به نفع زن کاری نکرده، بلکه الان مثلاً اگر زن حجاب نمیخواد یا غیره، بر روی این موارد تبلیغ میکنند.
برعکس این تبلیغات منفی، ما باید حرمت زن را بیان کنیم. خود من بلحاظ عقیده شخصی- حالا منهای اینجا- معتقدم که یک کوتاهی بزرگی در دوران پس از اسلام در معرفی زن شده است. من در حد کار خودم، در حد کوتاه و مختصری کتاب «فلسفه زن بودن» را نوشته‌ام، حال نمیدانم خانمها ملاحظه کرده‌اند یا خیر؟
در آنجا یک استدلال ساده‌ای شده که اهمیت هر شخص بر اثر نقش و بر حسب مأموریت الهی که به او داده شده، میباشد. بصورت تکوینی و طبیعی و در این بین زن بالاترین مسئولیت را نیز دارد. برای اینکه در این عالم با مهمترین قانون- که طبیعت نیز پایش ایستاده- مواجهیم و آن قانون تولید و حفظ نسل است. آن عاملی که این مأموریت عالی را دارد و نقش مهمی دارد و مرد بعنوان دستیار و کمک و مسئول حمایت وی و همکاری با او آفریده شده، زن است. ما نباید شأن مرد را خیلی بالا ببریم، که در مقابلش شأن زن فراموش شود. البته انبیاء مرد بودند، آمدند و وظیفه‌ای داشتند. برای اینکه آن هدف در جایگاه خودش باشد.
شخص زن بلحاظ همسر و مادر و بلحاظ مدیر و غیره، وی تربیت‌گر است. بعلاوه خودش، همسر و فرزندانش را باید به عرصه اجتماع برساند و اجتماع را درست کند. یعنی مجموعه تلاش زنِ مدیر، یک جامعه پاک و تمیز خواهد بود.
پیامبران آمدند، قانون آوردند و فضیلتی برای مرد در مقابل این نقش زن نگذاشتند. البته یک فضیلتهایی مرد دارد که در این بین نقشهای مهمی را انجام میدهد. من روی وظیفه تکوینی زن تکیه کردم، برای اینکه این حقیقت روشن شود و اهمیتش ظاهر شود و اعتقاده خود من هم اینست که اگر زن بداند که نقشش چیست و اعتماد به نفس پیدا کند و معتقد به مدیریت خودش شود؛ این مصائبی که امروزه بر سر زن آمده، پیش نخواهد آمد. ما می‌آییم از یک فرعی شروع میکنیم برای احیای حقوق زن.
شاید نخستین‌بار که پس از انقلاب رساله‌ای درباره حقوق زن نوشتم، مقاله‌ای بود که ذیل این کتاب چاپ شده. بله زن حقوقی دارد، پای این حقوق ایستادن بدون اینکه انسان جایگاه واقعی زن را در این جهان، در عالم تکوین، در عالم آفرینش نداند، فایده ندارد و به این شرایطی برمیخوریم که پیش آمده است. سر حق دعوا میشود و بعد هم در روابط بین زن و شوهر معمولاً زور غالب است، همه‌جا همینطور است. یک زور ظاهری هست، زوری که خداوند برای حمایت از زن آفریده و چه میشود که این نظم بر هم میخورد. ناشناخته بودن جایگاه واقعی زن بصورت درست، نه بصورت قلدری.
حال در اینجا و در این جمعی که ما هستیم، من معتقدم یک نقطه اصلی و هدف اصلی که باید به آن برسیم همین نقطه است و بیان آن به این عالم و انتقالش به عالم بصورت همایش، چاپ شدن مقالات، نشرش در رسانه‌ها، ولی صورت ظاهرش اتفاقیست که با خانم دکتر هست. اینکه ما میخواهیم ثابت کنیم این سرزمین هم جزء جایگاههایی بوده که بعلت فرهنگ بالایی که داشته و به یک نگاه دقیقتر، بدلیل تسلط دین در افکار عمومی و فرهنگی کشور.
هرچه ما داریم از این ادیان و پیامبران داریم. در این کشور حرمتی برای زن قائل بودند، مقام و جایگاهی برای زن وجود داشت و از جمله مسائل اینست که زن به خودش چه نگاهی میکرده و چه کارکردهایی برای خودش داشته، از جمله عفت و عصمت هست و اینکه احترام و شخصیت زن به این بود که چشم مرد به او نمی‌افتاد و هرچه مقام خانواده‌ای بالاتر بود، چشم و نگاه مردها کمتر باید به او می‌افتاد؛ بطوریکه حالا در عرف هم هست، که وقتی یک کاروانی از دربار رد میشدند، مردها مجبور بودند که نگاه نکنند. حرمت زن به این بود که بازیچه نگاه مرد و تفکرات حیوانی و اینها نباشد. اینرا ما داشتیم. ما آسمانخراش آن زمان نداشتیم، ولی تمدنی داشتیم که انسانیت، علم، فلسفه، حکمت و این چیزها را نشر میکردیم.
با شروع از اینجا آن هدف اصلی هم که بنظر من به هر حال تمام خانمهایی که تشریف دارید و آقایانی که در این کار هستند وظیفه دارند این مسئله را که تعبیر خلاصه‌اش «جایگاه زن در نظر اسلام و در نظر جهان آفرینش» هست، گفته شود.
در یکی از کشورهای خارجی یک جمعی بودند و خواستند از من درباره زن سئوال کنند. با من شرط هم کردند که بدانید که ما فمنیست هستیم. تو همین جمع شاید من یک ربع صحبت نکرده بودم، دیدم میگویند آقا شما که از ما فمینیست‌تر هستید. یعنی در دنیا این حقیقت گفته نشده که می‌آیند فرهنگی درست میکنند و میگویند زن بیاید بازویش را قوی کند، میتواند مرد را حریف شود و این حقوق زن میشود. مسئله این نیست، دنیا نیاز دارد به این فکر و این هدف ما. در همایش انشاءا... در این عرصه بتوانیم اینها را بیان کنیم. والسلام علیکم و رحمت‌ا... و برکاته»
همچنین خانم دکتر شیدا مهنام، دبیر علمی همایش، پیش از سخنرانی ریاست محترم بنیاد ایرانشناسی طی مقدمه‌ای درخصوص موضوع و جایگاه زن در مجامع بین‌المللی در زمان حاضر، چنین بیان کرد: امروزه زن علاوه‌بر کارکرد اصلی‌اش در کانون خانواده، دارای نقشها و کارکردهای دیگری در حوزههای: مسئولیتهای اجتماعی، تعلیم و تربیت فرزندان و تأثیر آن بر آینده جوامع، مهارتهای علمی، فناوری، اقتصادی و کارآفرینی است. همچنین اسلام نگاه ویژه‌ای به جایگاه و کرامت زن دارد و الگوهای کاملی از زن نمونه را همچون حضرت فاطمه(س)، حضرت خدیجه(س) و حضرت زینب(س)، به جوامع بشری عرضه میدارد. بعلاوه جایگاه و کرامت زنان در ایران دوران باستان بگونه‌ای بوده که علاوه‌بر حفظ حجاب، متانت و کرامت زن در آن دوران، ایفای نقش در کارکرد اصلی و محوریش «خانواده»، بعضاً فرمانهای حکومتی با رأی و نظر ایشان صادر میشده است. بنابراین با توجه به این موارد، هرچند در برخی زمینه‌ها حقوق زنان با چالشهایی روبه‌رو بوده و نیازمند آسیب‌شناسی و رفع تبعیضها از حقوق زنان و رسیدن به عدالت جنسیتی هستیم، بنیاد ایرانشناسی مناسب دید تا بمناسبت ولادت حضرت فاطمه زهرا(س) و بزرگداشت مقام زن در بهمن‌ماه امسال همایشی را با عنوان «جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام» ترتیب دهد و در آن از صاحبان اندیشه در حوزههای گوناگون امور زنان دعوت بعمل آورد تا به ارائه آخرین پیشنهادات و راهکارهای خود در معرفی صحیح نقش زنان در جامعه و نیز رفع تبعیضهای جنسیتی و موانع حقوقی، بر اساس معیارهای ایرانی و اسلامی، پرداخته شود.
همچنین اعضای شورای سیاستگذاری و کمیته علمی همایش «جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام»، شامل خانمها و آقایان: فرشید شریعتمداری، معاون اداری و مالی بنیاد ایرانشناسی؛ دکتر شیدا مهنام، دبیر علمی همایش؛ دکتر لاله افتخاری، عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد؛ حجت‌ا... ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران؛ دکتر سونیا پوریامین، فرهیخته؛ دکتر انسیه خزعلی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا؛ دکتر زمانی، رئیس اداره علوم اجتماعی و انسانی کمیسیون ملی یونسکو- ایران؛ طیبه سیاوشی، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی؛ دکتر فرج‌ا... طالبی؛ مدیرکل دفتر همکاریهای علمی و بین‌المللی دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور؛ دکتر شهین کربلایی، مدیرکل امور بانوان مرکز تقریب مذاهب اسلامی؛ دکتر طوبی کرمانی، استاد دانشگاه تهران؛ دکتر طیبه ماهروزاده، رئیس اتحادیه زنان دانشمند جهان اسلام؛ دکتر فریبا سادات محسنی، نماینده پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ دکتر مصفا، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و خانم دکتر آتوسا مؤمنی، مشاور معاونت حقوقی وزارت میراث فرهنگی- گردشگری و صنایع دستی، به ارائه نظرات و پیشنهادات خود درخصوص محورهای اصلی همایش پرداختند. بر این اساس اصلیترین محورهایی که در این نشست مورد تأکید اعضا قرار گرفت، بدین شرح است:
- ارائه گزارش عملکرد علمی قابل ارائه در مجامع علمی داخلی و خارجی؛
- برپایی نمایشگاههای موفقیت زنان ایرانی در حاشیه برپایی همایش؛
- نقد و بررسی چالشهای گریبانگیر جامعه زنان، همراه با ارائه راهکار؛
- دعوت، معرفی و تجلیل از زنانی که در عرصه‌های گوناگون علم در مجامع بین‌المللی درخشیده‌اند؛
- پرداختن به حقوق زنان مسلمان و تحقق عدالت جنسیتی؛
- جدای از برجستگی و مانور خبری همایش، تولید برنامه‌های متکی با محورهای اصلی همایش با همکاری رسانه ملی؛
- پرداختن به وضعیت خانواده در جهان غرب و آمار خانوارهای تک والد و وضعیت فرزندان در این خانوارها و مقایسه آن با وضعیت زن در خانواده ایرانی، چرا که آنچه در ایران هست با آنچه تبلیغ میشود از سوی غربیها، بسیار متفاوت است؛
- نقش زنان در احیای میراث ناملموس.