هشتمین نشست از سلسله نشستهای دوشنبه های ایرانشناسی برگزار شد:
«حکمت و جهان‌بینیِ ایرانی در شاهنامه»
سخنران / دکتر زاگرس زند / 5 آذر 1397
هشتمین نشست از سلسله نشستهای دوشنبه‌های ایرانشناسی با موضوع «حکمت و جهان‌بینیِ ایرانی در شاهنامه»، بهمت بنیاد ایرانشناسی، 5 آذرماه 1397 برگزار شد. به گزارش روابط عمومی بنیاد ایرانشناسی، در این نشست آقای دکتر زاگرس زند، مدرس دانشگاه خوارزمی و شاهنامه پژوه، در خصوص حکمت و جهان‌بینیِ ایرانی در «شاهنامه» -حماسه ملی ایرانیان- که مشتمل بر چند لایه بینش فلسفی، دینی و جهانشناختی‌ست، به ایراد سخنرانی پرداخت.
آقای دکتر زند ضمن اشاره به مفهوم عدل و داد و تعادل در سرار شاهنامه، این حماسه ملی را عاری از هرگونه نژاد‌پرستی عنوان کرد. ایشان همچنین توصیف اقوام و ادیان در شاهنامه را همواره منصفانه، دوستانه و مهربانانه که هیچ نشانی از تحقیر در آن دیده نمیشود، برشمرد.
وی با بیان اینکه «شاهنامه» بدست توانمند حکیم فرزانه ابوالقاسم فردوسی (حکیم در اینجا بمعنای؛ دانشمند و فرزانه‌ای که با حکمت است و فیلسوف زمان خود میباشد) گردآوری شده است، عنوان حکیم برای فردوسی را با توجه به نگاه فیلسوفانه و حکیمانه این حماسه سرای به شاهنامه شایسته دانست و در ادامه چنین بیان داشت:
ما در شاهنامه با گستردگی زمانی از نخستین پادشاه (کیومرث) -که به روایت اوستا نخستین انسان بوده- تا پایان دوره ساسانیان، روبه رو هستیم. از سوی دیگر این حماسه، دارای گستردگی موضوعی نیز میباشد چرا که قشرهای مختلفی از درباریان، نخبگان، توده عادی مردم، شیوه‌های کشورداری، لشکرآرایی، اسطوره افسانه‌های ایرانی و حتی غیر ایرانی را در برگرفته است.
آقای دکتر زند، از ویژگیهای دیگر شاهنامه به تاریخ‌‌نویسی و حکمت‌آموزی آن اشاره کرد و آنرا از نشانه‌های فرزانگی و اخلاق‌مداری فردوسی دانست که بدلیل درونمایه‌های حکیمانه این اثر، برخی آنرا «خردنامه» هم لقب داده‌اند.
ایشان با اشاره به روح آرمانخواهی و حکمی گاهان زردشتی و دیگر متون اوستایی و زند، شاهنامه را دارای رنگ و بوی فلسفی و اخلاق‌مداری توصیف کرد و تأکید بر آموزه‌ها و نگرشهایی چون خداپرستی، خردگرایی، دادگری، دانش‌اندوزی در سراسر شاهنامه را از مهمترین ویژگیهای آن برشمرد.
بنا بر نظر این شاهنامه پژوه، ما در ابتدا رویارویی نیکی و بدی و ستیز همیشگی جهان خیر و شر را که اصل بن‌مایه جهان‌بینی اخلاق‌مداری است در «اوستا» سرمنشأ تاریخ اساطیرمان میبینیم، در نتیجه حکمت و اخلاق و نتایج اخلاقی و حکیمانه از رخدادهای تاریخی پیش از این در خداینامه‌ها موجود بوده و سپس وارد شاهنامه میشود. همچنین متن شاهنامه به هیچ روی یک اثر آشکار دینی و زردشتی نیست حتی رنگ و بوی غیر زردشتی (پیشازردشتی/ آریایی، مهری یا پسازردشتی سامی و اسلامی) دارد و نگرش اسلامی اعتزالی/ شیعی در دیباچه آن قابل مشاهده است.
در پایان این نشست پژوهشگران به ابراز دیدگاه‌های خود درباره بحثِ جاری پرداختند و پرسشهایی نیز داشتند که سخنران به آنها پاسخ گفت و نشست با جمع‌بندی دبیر جلسه به پایان رسید و در انتها از سخنران تقدیر و تشکر بعمل آمد.
گزارش تصویری نشست «حكمت و جهان‌بینی ایرانی در شاهنامه»
